1. قطعا هر نوع ناراحتی ـ چه قبل از مرگ و چه در عالم برزخ، و بلکه أحیانا در قیامت ـ لطف الهی بوده و موجب تطهیر و تمحیص (خالص شدن) انسان می گردد و او را مستعد برای ورود به بهشت می گرداند. زیرا در بهشت، افراد ناپاک و ناخالص وارد نمی شوند.
2. به طور کلی عالم برزخ (فاصله بین مرگ و قیامت) برای تسویه حساب مؤمنان و نیکان است که بواسطه ناراحتی های عالم برزخ از آلودگی پاک شوند.
امام جعفر صادق(ع) می فرمایند: "والله ما أخاف علیکم الا البرزخ ..." یعنی قسم به خدا که من فقط از برزخ شما واهمه دارم.("بحارالانوار"، ج6، ص214)
3. شب اول قبر هم چیزی جز آغاز مرحله برزخ نیست و از قانون آن تبعیت می کند. بنابر این اگر مشکلاتی برای مؤمن در آن باشد، برای خلاصی او در قیامت و ورود او به بهشت است.
اما علی رغم این واقعیت، اگرکسی رعایت تمام حدود و حقوق خدا و مردم را بنماید، قطعا مشکل برزخ و مشکل شب اول قبر هم نخواهد داشت.
4. با این وجود، نباید عذاب برزخ را کوچک شمرد، که اگر قرار بود ما از آن هراس نداشته باشیم فلسفه خلق آن ـ که مانع اعمال زشت ما و باعث انجام اعمال نیک ما باشد ـ از بین می رفت.
مؤمن به حسب روایات همیشه باید در خوف و رجا باشد؛ یعنی نه آن چنان هراسان باشد که امید خود را از دست بدهد، و نه باید آن چنان خود را در امن و امان ببیند که شیطان بر او حریص شود و او را به گناه دعوت کند. این نشان می دهد که عذاب برزخ سنگین است.
5. بعضی از گناهان خاص، نقش به سزایی در فشار اول قبر و فشار برزخی دارند، که در کلمات گهربار ائمه اطهار(ع) وارد شده است. انحرافاتی همچون تندخویی نسبت به همسر وخانواده خود، سخن چینی، غیبت و ...("بحارالانوار"، ج6، ص222 و 245)
6. همان طور که برخی از معاصی موجب تشدید فشار اول برزخ می شود، بعضی از اعمال نیز موجب کم شدن و یا برطرف شدن این فشارها می شود:
اعمالی چون به جا آوردن رکوعی تام و کامل درنماز، مداومت بر خواندن سوره زخرف، قرائت سوره نساء در هر جمعه، به جا آوردن نمازشب، خواندن سوره تکاثر هنگام خواب، گذاشتن دو چوب مرطوب (غیر خشک) در کفن میت، روزه گرفتن چهار روز از ماه رجب و دوازه روز از شعبان، و ...؛ این اعمال نمونه های اندکی است که در روایات باعث کم شدن یا نجات یافتن از فشار قبر شمرده شده است.("ازمرگ تا قیامت"، محمد رضا کاشفی، نهاد رهبری در دانشگاهها)